Duszność, czyli subiektywne uczucie trudności w oddychaniu, jest jednym z najczęściej zgłaszanych objawów medycznych w praktyce lekarskiej. Może występować nagle lub narastać stopniowo, mieć charakter przewlekły lub ostry. Duszność jest objawem niespecyficznym, co oznacza, że może wynikać z różnych schorzeń dotyczących układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, a także innych narządów i układów organizmu. W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny duszności u dorosłych, metody jej diagnostyki oraz dostępne opcje terapeutyczne.

Czym jest duszność?

Duszność to subiektywne odczucie braku tchu, które może towarzyszyć zwiększonemu wysiłkowi oddechowemu lub poczuciu, że oddychanie jest niewystarczające do zaspokojenia potrzeb organizmu. Może być związana z różnymi objawami, takimi jak przyspieszenie oddechu, uczucie ucisku w klatce piersiowej, świszczący oddech czy uczucie zadyszki.

Duszność może występować w różnych formach:

• Ostra duszność – rozwija się nagle, zwykle w ciągu minut lub godzin, i wymaga pilnej interwencji medycznej.
• Przewlekła duszność – trwa przez tygodnie, miesiące lub lata, często związana z chorobami przewlekłymi.
• Duszność wysiłkowa – pojawia się podczas aktywności fizycznej.
• Duszność spoczynkowa – występuje w stanie spoczynku i wskazuje na zaawansowane zaburzenia.

Najczęstsze przyczyny duszności u dorosłych

Schorzenia układu oddechowego

1. Przewlekła obturacyjna choroba płuc
   Choroba ta, związana głównie z paleniem tytoniu, prowadzi do ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych. Objawia się przewlekłą dusznością, szczególnie wysiłkową, a także kaszlem z odkrztuszaniem wydzieliny.
2. Astma oskrzelowa
   Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która powoduje nawracające epizody duszności, świszczącego oddechu, ucisku w klatce piersiowej i kaszlu. Objawy często nasilają się w nocy lub po kontakcie z alergenami.
3. Zapalenie płuc
   Bakteryjne, wirusowe lub grzybicze zapalenie płuc może powodować duszność, ból w klatce piersiowej, gorączkę oraz kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny.
4. Zatorowość płucna
   Zatorowość płucna to nagłe zablokowanie naczyń płucnych przez skrzep, co prowadzi do ostrej duszności, bólu w klatce piersiowej oraz przyspieszonego oddechu. Stan ten jest potencjalnie zagrażający życiu.
5. Zwłóknienie płuc
   Idiopatyczne zwłóknienie płuc to choroba prowadząca do postępującego usztywnienia płuc i przewlekłej duszności, która nasila się podczas wysiłku.

Schorzenia układu sercowo-naczyniowego

1. Niewydolność serca
   W przewlekłej niewydolności serca osłabione serce nie jest w stanie efektywnie pompować krwi, co prowadzi do zalegania płynów w płucach i powoduje duszność wysiłkową, a w cięższych przypadkach również spoczynkową.
2. Choroba niedokrwienna serca
   Zwężenie naczyń wieńcowych może powodować niedokrwienie mięśnia sercowego, co objawia się bólem w klatce piersiowej i dusznością, szczególnie podczas wysiłku.
3. Zatorowość płucna
   Występująca w układzie krążenia płucnego zatorowość prowadzi do nagłej duszności oraz bólu w klatce piersiowej, często z towarzyszącym przyspieszonym biciem serca.
4. Nadciśnienie płucne
   Wzrost ciśnienia w tętnicach płucnych może powodować przewlekłą duszność, zmęczenie i ból w klatce piersiowej.

Inne przyczyny

1. Anemia
   Niedobór hemoglobiny ogranicza zdolność krwi do transportu tlenu, co prowadzi do uczucia duszności, szczególnie podczas wysiłku.
2. Otyłość
   Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, co może powodować duszność zarówno w spoczynku, jak i podczas aktywności fizycznej.
3. Zaburzenia psychiczne
   Zaburzenia lękowe i napady paniki często powodują subiektywne odczucie duszności, które nie jest związane z rzeczywistymi problemami układu oddechowego czy sercowo-naczyniowego.
4. Choroby neurologiczne
   Schorzenia takie jak stwardnienie zanikowe boczne, miastenia czy udar mogą prowadzić do osłabienia mięśni oddechowych i duszności.

Diagnostyka duszności

Aby ustalić przyczynę duszności, konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, która obejmuje:

Wywiad lekarski

Lekarz zbiera informacje o charakterze duszności, jej częstotliwości, czynnikach wyzwalających oraz towarzyszących objawach, takich jak ból w klatce piersiowej, gorączka, kaszel czy osłabienie.

Badanie fizykalne

Badanie obejmuje osłuchiwanie płuc i serca, ocenę częstości oddechów, saturacji (nasycenia tlenem) oraz poszukiwanie objawów wskazujących na konkretne schorzenia.

Badania dodatkowe

1. RTG klatki piersiowej – pozwala na wykrycie zapalenia płuc, obrzęku płuc, guzów czy zwłóknienia płuc.
2. EKG – pomocne w diagnostyce chorób serca.
3. Spirometria – badanie czynnościowe płuc w celu oceny obturacji dróg oddechowych (np. w astmie czy przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc).
4. Badania krwi – morfologia, gazometria, stężenie d-dimerów (w przypadku podejrzenia zatorowości płucnej).
5. Tomografia komputerowa – stosowana w diagnostyce zatorowości płucnej, nowotworów czy chorób śródmiąższowych płuc.

Leczenie duszności

Leczenie duszności zależy od jej przyczyny i może obejmować:

Leczenie farmakologiczne

1. Leki rozszerzające oskrzela – stosowane w astmie i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc.
2. Steroidy – łagodzą stany zapalne w astmie czy zapaleniu płuc.
3. Diuretyki – stosowane w niewydolności serca w celu redukcji zalegania płynów w płucach.
4. Leki przeciwzakrzepowe – stosowane w przypadku zatorowości płucnej.

Tlenoterapia

W przypadkach niedotlenienia (hipoksemii) podawanie tlenu może przynieść ulgę i poprawić wydolność organizmu.

Rehabilitacja oddechowa

Rehabilitacja obejmuje ćwiczenia oddechowe, które pomagają poprawić wydolność układu oddechowego i zmniejszyć duszność.

Interwencje chirurgiczne

W niektórych przypadkach, takich jak zaawansowana choroba nowotworowa płuc czy niedrożność dróg oddechowych, konieczne może być leczenie chirurgiczne.

Duszność u dorosłych jest objawem, który może wynikać z różnych przyczyn, od błahych po poważne schorzenia wymagające natychmiastowej interwencji. Kluczowe znaczenie ma dokładna diagnostyka, która pozwala zidentyfikować źródło problemu i wdrożyć odpowiednie leczenie. W przypadku wystąpienia duszności warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli objawy nasilają się lub towarzyszą im inne niepokojące symptomy, takie jak ból w klatce piersiowej, gorączka czy osłabienie. Wczesna interwencja może nie tylko poprawić jakość życia, ale także zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym.